Het slib in de bodem van de Wittenburgervaart, de Oostenburgervaart en delen van de Kattenburgervaart is zodanig vervuild met zware metalen en chemische verbindingen zoals PAK’s en PCB’s, dat zwemmen in de drie vaarten niet veilig geacht wordt. Ook het eten van vette vis uit de wateren rond de Oostelijke Eilanden brengt risico’s voor de gezondheid met zich mee. Dat blijkt uit antwoorden van eind juni van het Dagelijks Bestuur van het stadsdeel (DB) op vragen van stadsdeelcommissielid Neeria Oostra (GroenLinks) over de al sinds 2020 door bewoners gemelde olieverontreiniging rond Oostenburg. De verontreiniging is het gevolg van de aanhoudende lekkage van olie als gevolg van de scheepsbouwwerkzaamheden die in het verleden op de Oostelijke Eilanden plaats vonden.

Het stadsdeelbestuur meldt in de notitie dat Waternet al in 2017 de kwaliteit van de waterbodems in Amsterdam heeft onderzocht, en vervolgens heeft bepaald waar in de stad sanering in ieder geval noodzakelijk is. Het gaat voor dit deel van de stad om de wateren van Wittenburger- Kattenburger en Oostenburgervaart – zie de oranje gekleurde locaties op onderstaande kaart (wellicht komen er nog wijzigingen in dit beeld). Op deze plekken is de bodem sterk verontreinigd. De normen voor zware metalen (Cd, Cr, Cu, Pb, Zn) en ook polycyclische aromaten (PAK's) worden ruim overschreden. Beweging van de bodem betekent dat op die plekken een oliespoor op het wateroppervlak zichtbaar wordt. In de Oostenburgervaart is daarbij ook sprake van grootschalige verontreiniging van organische chloorverbindingen (PCB’s).

Omdat ook elders in de stad verontreinigd slib werd aangetroffen, is in 2019 een saneringsplan en planning voor het hele centrum opgesteld. Men noemde toen 2025 voor de sanering van de vaarten rond de Oostelijke eilanden. Maar inmiddels zegt het DB dat nog niet bekend is wanneer er hier gesaneerd kan worden, daar een en ander onder meer afhankelijk is van het beschikbaar komen van bijdragen van het Rijk. Daarbij is er ook nog nader onderzoek nodig en dat zal starten in de loop van 2022. De uitvoering wordt nu verwacht in de periode 2027 –2030.

Ook is nog niet bekend wat de werkzaamheden voor bewoners gaan betekenen. De verontreinigde laag bagger zal met een kraan worden verwijderd en in beunschepen worden afgevoerd. Afhankelijk van de situatie kan ook gekozen worden voor het afdekken van de verontreinigde laag. De exacte wijze van saneren en het voorbereiden van de sanering is onderdeel van het onderzoek in de komende jaren. Bewoners zullen te zijner tijd worden geïnformeerd.

GroenLinks vroeg ook naar de risico’s voor zwemmers. Het stadsdeelbestuur volstaat hier met de mededeling dat de drie vaarten niet officieel als zwemwater zijn aangewezen, waardoor de Europese Zwemwater richtlijn niet van toepassing is. Men erkent wel dat bewoners van Amsterdam ook op niet officiële zwemlocaties gaan zwemmen en dat dan risico’s voor de volksgezondheid (“humane risico’s“) niet zijn uitgesloten. Men wijst dan in het bijzonder op de Wittenburgervaart, omdat het gebied tegenover haven Groenland door bewoners als “wildzwemplek” wordt gebruikt. Ook heeft het DB het over de risico’s als sportvissers hun vangst willen opeten. Humane risico’s treden met name op bij de consumptie van vette vis als paling, maar, aldus het stadsdeelbestuur “deze risico’s zijn beheerst aangezien de wildvangst van paling door sportvissers is verboden”. Het is in het bijzonder de ernstige verontreiniging van vooral de Oostenburgervaart met PCB’s (organische chloorverbindingen) die maakt dat het eten van vis tot schade aan de gezondheid kan leiden.

De Wittenburgervaart bij Roest was de afgelopen jaren een zeer veel bezochte zwemlocatie. En het stadsdeel blijkt dus al heel lang op de hoogte te zijn geweest van de ernstige situatie. Toch is nooit enige actie ondernomen, niet door de gemeente, en ook niet door Stadgenoot, als eigenaar van de grond, of Roest als uitbater. Zij hebben de boel de boel gelaten en het laten gebeuren. Inmiddels zijn aan de Wittenburgervaart wel borden geplaatst, helaas niet met een melding dat er vervuiling in het water is aangetroffen en dat zwemmen mogelijk gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. Nee. De borden geven aan dat er een zwemverbod is, en dat er boete staan op het overtreden van het verbod.

Het DB gaat in de notitie helemaal niet in op de vraag van GroenLinks wat de gevolgen zijn van de verontreiniging voor flora en fauna. De waarschuwing geen vis uit deze wateren te eten doet vrezen dat er weldegelijk gevolgen te melden zijn.

In de notitie valt tenslotte nog te lezen dat Waternet in actie komt bij elke oliemelding: “een opruimploeg ruimt de olie op of houdt met oliebooms de verontreiniging bij elkaar zodat de vlek niet groter kan worden”. De praktijk is echter weerbarstiger, zo hebben de bewoners van de Oostelijke Eilanden gemerkt. Zij zagen twee jaar geleden olie drijven op het water. Op melding bij Waternet en bij het stadsdeel kwam geen reactie Uiteindelijk bleek een melding bij de omgevingsdienst Noordzeekanaal te helpen om Waternet alsnog in actie te laten komen – maar hoe weten bewoners dat je alleen bij de omgevingsdienst gehoor vindt? Het is op zijn minst verontrustend dat Waternet en het stadsdeel op een dergelijk onderwerp niet thuis geven.

Op 5 juli sprak de Stadsdeelcommissie over dit onderwerp. Er lag een advies voor van GroenLinks en D66 waarin werd gevraagd om meer duidelijkheid over de situatie, om betere informatie aan de bewoners, en heldere borden met informatie dat het (zwem)water ernstig is vervuild. Het Dagelijks Bestuur nam niet de moeite zich te verontschuldigen voor wat er allemaal is gebeurd, zoals het gebrek aan informatie aan de bewoners en de zorg voor hun gezondheid tot nu toe. Ook ging het DB niet in op het feit dat de ernst van de situatie lange tijd, ook door het stadsdeel, is gebagatelliseerd. Wel werd toegezegd dat er nu met spoed stappen gezet zullen worden om te zorgen voor goede informatie aan bewoners. De borden waarop wordt aangegeven dat het zwemwater is vervuild zijn al besteld. Het bestuur stelde verder voor om te zorgen voor één aanspreekpunt voor bewoners. Vanuit de SDC werd dat voorstel ondersteund, waarbij men erop aandrong dat dan wel bij het stadsdeel zou komen te liggen. Daar ligt immers ook de basale verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de leefomgeving en de volksgezondheid.

Lees hier de antwoorden van het DB op vragen van de GroenLinks fractie in de SDC.

Lees hier eerdere artikelen over de zaak:

29 maart 2022: SANERING OLIEVERVUILING OOSTELIJKE EILANDEN

2 maart 2022: WATERNET MELDT BEVINDINGEN ONDERZOEK OLIEVERVUILING WITTENBURGERVAART

23 juni 2021: OLIE IN WITTENBURGERVAART ‘ERFENIS’ VAN OOSTENBURG

14 oktober 2020: OPNIEUW OLIESLIERT IN WITTENBURGERVAART

24 juni 2020: OLIE IN DE WITTENBURGERVAART