Met in dit nummer onder meer:

• Michel van Wijk (Bewoners Amsterdam) heeft een hekel aan officieel gedoe

• Samuel Sarphati, de grootste Amsterdammer aller tijden

• Het aantal slachtoffers van fietsongelukken stijgt. Ook in 1018.

• Sporten bij Sciandri: goed voor lijf, humeur en contacten

• In de studentenflat aan het Bijltjespad is de sfeer gemoedelijk

• Tanja Kroezen over de invloed van nanotechnologie op het kappersvak

• En als klap op de vuurpijl, de superkleine plaatjesgalwesp

Lees 'm hier

Tot 30 november staan in het kader van de manifestatie ‘Framed by’ verspreid door de binnenstad ruim zestig houtsculpturen. De beelden zijn geplaatst op plekken waar vroeger bomen stonden en waar straks nieuwe aanplant moet komen. Ze zijn gemaakt van het hout dat is vrijgekomen bij de renovatie van panden, bruggen en kademuren. Dat hout werd vroeger als sloopafval afgevoerd, maar wordt sinds enige tijd door de sociale firma Amsterdams Grachtenhout gerecycled en deels ter beschikking gesteld aan kunstenaars. Van de rum zestig beelden staan er vijftien in de Plantage-Weesperbuurt en één op het Kattenburgerplein. Een aantal sculpturen is na afloop van de manifestatie via een online veiling te koop. Informatie over de veiling volgt later.

De Amsterdamse voorzieningenrechter heeft half oktober de sluiting van het door een aanslag ernstig beschadigde restaurant van De Pizzabakkers op de hoek van de Plantage Kerklaan en de Plantage Muidergracht opgeheven. Niet dat de rechter het oneens was met de door locoburgemeester Moorman genomen maatregel, maar het zal naar zijn mening zoveel tijd kosten om de schade te herstellen dat de sluiting voor een periode van zes maanden geen meerwaarde heeft. Ook de sluiting van het filiaal van De Pizzabakkers op de Haarlemmerdijk werd ongedaan gemaakt. Twee andere panden van De Pizzabakkers (op de Overtoom 501, en de afhaallokatie op Plantage Kerklaan 12-14) blijven voorlopig wel gesloten.

De bewoners van Plantage Muidergracht 135A hebben dit jaar de Gouden Gieter gewonnen, de prijs voor de mooiste geveltuin van de Plantage-Weesperbuurt en de Kadijken. Volgens het juryrapport onderscheidt deze tuin zich vooral doordat ‘het donkergroen van de hop en de wisteria prachtig afsteekt tegen de witte gevel. Door de losse groeiwijze van klimmers krijgt de muur een romantische uitstraling. Op de stoep staat een collectie goed verzorgde planten in potten, zoals Afrikaanse lelie, schoenlappersplant en vijg. En er zijn veel kruiden zoals rozemarijn en munt. Dit is een geveltuin waarop je niet snel uitgekeken raakt’, aldus het juryrapport.

De omwonenden van het Bridge Hotel op de hoek van Amstel en Nieuwe Prinsengracht hebben het bestuur van Stadsdeel Centrum per mail gevraagd om de werkzaamheden aan het hotel-in-aanbouw met onmiddellijke ingang te pauzeren. Als reden voor dit verzoek noemen zij de op de valreep ontvangen aankondiging dat vanaf woensdag 29 oktober 184 vrachtwagens met in totaal meer dan zes miljoen kilo beton naar de bouwplaats zullen rijden. Dat zware transport zal volgens de bewoners plaatsvinden over kwetsbare grachten op een tracé waar eerder door het afvoeren in zwaar beladen vrachtauto’s van grote hoeveelheden uitgegraven zand al problemen met de fundering en andere gevolgen voor de aanliggende panden, zoals scheuren in de muren, zijn geconstateerd.

Artis organiseerde op 15 oktober een volgende bijeenkomst om de buurt te informeren over het definitieve ontwerp van het beoogde grote Dienstengebouw met warmte-koude opslag (WKO) in de hoek van de dierentuin tegenover appartementencomplex Aquartis. Het nieuwe gebouw zal worden opgebouwd vanuit vier volumes, verspringend in hoogte, met groen aan de kade, langs de gevel en op het dak. Met een relatief lichte steenkleur, en nu toch ook met ramen in de gevel, moet het er wat vriendelijker gaan uitzien dan de vorige ontwerpen. Het WKO-deel wordt toch 14 meter hoog, het personeelsgebouw (kantine en kleedruimtes) 13,25 meter, en de twee resterende volumes 12,5 meter.

De Kleine Plantage, het kinderdagverblijf in de Henri Polaklaan dat met sluiting werd bedreigd, kan voorlopig toch blijven functioneren, zij het niet langer in de Plantage. Na een lange zoektocht heeft de leiding onderdak gevonden aan de Oude Schans naast basisschool De Witte Olifant. De Kleine Plantage kan daar in ieder geval één jaar terecht, misschien twee. Intussen blijft men hopen op een structurele oplossing in Amsterdam Centrum Oost, bij voorkeur rondom Artis en/of het Oosterpark.

Op 14 oktober 2025 vond een hoorzitting plaats naar aanleiding van bezwaren van omwonenden tegen de door de gemeente afgegeven horecavergunning aan Roest. Deze horecaonderneming opende in maart 2025 opnieuw, nu met nieuwe eigenaren, de deuren in het voormalige Koudgasgebouw op de hoek van de Jan Kiststraat en de VOC-kade op Oostenburg-Noord. Begin maart 2025 was aan Roest een restaurantvergunning verleend (horeca 4). Vlak daarna vroeg Roest een café-vergunning (horeca 3) aan en die werd eind april door de gemeente verleend. Met deze vergunning mag Roest een groot gedeelte van de benedenruimte als café gebruiken, waaronder de in 2023 aangebouwde serre aan de VOC-kade. En juist dat blijkt nu te leiden tot veel geluidsoverlast.

Artis wordt de eerste dierentuin ter wereld en daarbij de eerste plek in een Europese hoofdstad met een formeel “Urban Night Sky Place” certificaat. De erkenning komt van DarkSky International, een wereldwijde organisatie die zich inzet voor de nachtelijke omgeving en de natuurlijke sterrenhemel als erfgoed probeert te beschermen. De organisatie vindt het van belang dat juist een dierentuin, midden in een lichte stad, zijn best doet voor het donker van de nacht. Het is goed voor bewoners van de stad en ook heel goed voor de dieren. Hopelijk zal het andere dierentuinen in Nederland inspireren en zullen er meer DarkSky locaties in Nederland ontstaan, aldus DarkSky International.

Wie er op let snapt er niet veel van. In de Plantagebuurt is sprake van een ware gele verkeersborden epidemie. Vaak worden borden geplaatst wegens werkzaamheden, en maanden daarna staan ze er nog. Onlangs stonden er wegens een tijdelijk werkje op de Nieuwe Keizersgracht een paar maanden borden op de Weesperstraat en de Roetersstraat (beide rijrichtingen) dat de Nieuwe Keizergracht was gestremd. En dat terwijl de weg al lang weer open was voor alle verkeer.

Amsterdam heeft er een nieuw rijksmonument bij: het kleurrijke Hubertushuis aan de Plantage Middenlaan. Het gebouw uit 1980, ontworpen door de invloedrijke architect Aldo van Eyck, behoort tot de eerste groep van vijftien jonge monumenten uit de periode 1965–1990 die officieel worden aangewezen door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Met het aanwijzingsprogramma wil de RCE meer aandacht geven aan het zogenoemde Post 65-erfgoed. Deze periode, grofweg van 1965 tot 1990, werd gekenmerkt door ingrijpende maatschappelijke veranderingen zoals de opkomst van de jeugdcultuur, de tweede feministische golf, de oliecrisis en een groeiende roep om inspraak. In de gebouwde omgeving leidde dat tot vernieuwende architectuur en nieuwe functies voor publieke voorzieningen.

De gemeente heeft op 4 september een vergunning verleend aan Nedstede, de eigenaar van de Werkspoorhal, om in de hal voorzieningen te treffen voor een grote sportschool. De beoogde nieuwe gebruiker is BigGym. Er zal in de hal een open constructie worden gebouwd van drie verdiepingen en op alle verdiepingen zullen sporttoestellen komen te staan. In de gebouwen aan weerszijden van de hal zijn aanliggend aparte ruimtes gepland, zoals een ruimte voor groepslessen en een ruimte speciaal voor spinnen, en verder ruimtes voor fysio, kleedkamers, opslag en techniek. Ook is de bedoeling dat dat er horecavoorzieningen komen.

Al enige tijd is de gemeente bezig met de herinrichting van de Sarphatistraat Noord en vanaf 6 oktober starten grootschalige werkzaamheden aan kabels en leidingen op het Alexanderplein. De hele trambaan wordt vervangen en aansluitend wordt de weg opnieuw ingericht. Het Alexanderplein wordt afgesloten voor auto- en fietsverkeer. Deze werkzaamheden duren tot en met juni 2026.

Omwonenden van het Marineterrein, samen de Werkgroep Ontwikkeling Marineterrein (WOM) en de gebruikers / huurders van het gebied, verenigd in de stichting Marineterrein Collectief, hebben begin september een Manifest gepresenteerd om voor de komende jaren de waarden en uitgangspunten voor de ontwikkeling van het Marineterrein te borgen. De opstellers vinden het noodzakelijk om de te varen koers vast te leggen omdat er voor de nieuwe beheerders van het terrein geen concreet kader is geformuleerd waarbinnen de verdere ontwikkeling zal moeten plaatsvinden. Het is van belang dat beschermd wordt wat de afgelopen jaren is ontwikkeld, en ook dat helder is hoe, en op basis van welke uitgangspunten, de ontwikkeling vorm krijgt.

Shaffy’s tuin, halverwege de Dijksgracht West, bestond op 6 september tien jaar. Ter gelegenheid van dit jubileum werd door twee actieve tuinders van deze tuin een speciale wandeling samengesteld. Een “groene ontdekkingstocht” van 5 kilometer langs twaalf bijzondere groene plekken en buurttuinen in Amsterdam Centrum Oost. De wandeling is bedoeld voor wie nieuwsgierig is naar nog onbekende groene plekken in de stad, of wie meer wil weten over de geschiedenis en het ontstaan van deze oases. De route gaat vanaf de Dijkgracht West naar de Oosterdokskade, terug over het water langs Nemo, ’s Gravenhekje, Anne Frankstraat, Plantagekade, over de Nijlpaardenbrug, via Laagte Kadijk naar de Oosterkerk, over Wittenburg terug naar de Dijksgracht West, met nog een ommetje naar het Marineterrein. Meer informatie: https://shaffystuin.nl/buitengewone-buurttuinen/

Op zondag 28 september wordt een spetterende burendag georganiseerd, waarmee ook het 375 jarige bestaan van de Oostelijke Eilanden wordt gevierd - precies de helft van 750 van Amsterdam. Van 13.00 tot 20.00 uur is er veel te beleven op en rond het Marie Altelaarplein, tussen de Witte Boei en de Oosterkerk. Een greep uit het programma: opening door stadsdeelvoorzitter Amélie Strens, Rap door scholieren en buurtbewoners, zweefmolen, tienerband Stuzzy Pink, films, touwtrekken met Tineke, cupcakes versieren, presentatie over de beroemde Tonia Stieltjes, Surinaams swingen en nog veel meer. Een goede plek om lekkere wereld-hapjes te eten en drankjes te drinken en om mensen te ontmoeten.

Eind augustus en begin september vonden kort na elkaar in de Plantage Kerklaan drie aanslagen plaats met een explosief. Twee maal was er een aanslag bij de Pizzabakkers, één maal bij het restaurant, en één maal bij de afhaallocatie; Italiaanse broodjeszaak Sagra was het derde slachtoffer.

Op zaterdag 27 september wordt door buurtbewoners de (her)opening van de Diamantbewerkersbrug gevierd. Brug 252 tussen Nieuwe Achtergracht en Onbekendegracht, die pas in 2016 de naam Diamantbewerkersbrug kreeg, werd in mei 2023 uit elkaar gehaald en naar een werkplaats gebracht om te worden gerepareerd. Aanvankelijk zou het herstel een klein jaar duren, maar uiteindelijk nam de ingrijpende renovatie meer dan twee jaar in beslag. Pas deze zomer werd de voetgangersbrug achter theater Carré teruggeplaatst om eind september weer in gebruik te worden genomen. Omwonenden vieren dat feit op 27 september tussen 14.00 en 23.00 uur. Het programma omvat onder andere workshops, muziek en een barbecue. Wie een idee heeft voor een workshop of een andere activiteit kan dit melden via terugopdebrug@gmail.com.

Met in dit nummer onder meer:

• Interview met eigenzinnige columnist Rob Zwetsloot

• Waarom viel het doek voor Bureau Marineterrein?

• Is er genoeg groen in 1018?

• Betty en Dok over de Oostelijke Eilanden vanaf de jaren ‘50

• Nieuwe eigenaren Frank’s Smoke House bieden rookworst aan

• En tot slot de verre neef van de eupteryx: de psammotettix

De Soop, de Stichting Ontmoetingsruimte voor en door Ouderen in de Plantage-Weesperbuurt, is de afgelopen maanden volledig gerenoveerd. Het gebouw en de buitenomgeving zijn veiliger en toegankelijker gemaakt. Na ruim drie maanden gesloten te zijn geweest zal de vernieuwde Soop op vrijdag 5 september tussen 16.00 en 19.00 uur officieel worden geopend. Daarna zal SOOP weer iedere werkdag open zijn van 11.00 tot 17.00 uur en zal er als vanouds weer van allerlei te beleven zijn.

In juli is bekend geworden dat Nina Voets en Thomas Piekhaar de nieuwe beheerders zijn van het Marineterrein. Nina Voets is placemaker (creatieve ontwikkelaar van gebieden), Thomas Piekhaar is vastgoedontwikkelaar die vroeger bij VolkerWessel werkte en sinds 2024 zelfstandig opereert. Zoals hier eerder is gemeld (zie het bericht van 30 juni) had het Bureau Marineterrein, dat tien jaar lang verantwoordelijk is geweest voor de ontwikkeling van het terrein, tot ieders schrik en verbazing de aanbesteding van het Rijksvastgoedbedrijf verloren van bovengenoemde buitenstaanders. Bureau Marineterrein neemt op 12 september afscheid.

Een groot aantal plannen in postcodegebied 1018 waarvoor in het kader van Centrum Begroot subsidie is aangevraagd, kan worden uitgevoerd. In heel stadsdeel Centrum vielen 62 van de 82 ingediende plannen in de prijzen. Aan de stemming deden dit jaar van de 82.597 bewoners met een stemcode 11.103 mensen mee, van wie 1921 bewoners van de Eilanden en de Kadijken. De einduitslag maakt duidelijk dat sommige gebieden meer of zelfs veel meer toebedeeld hebben gekregen dan het officieel voor ieder gebied beschikbare bedrag van € 92.000 . Maar op de website van Centrum Begroot valt te lezen dat het stadsdeel de systematiek van Centrum Begroot heeft aangepast: “Bij de start van het traject Centrum Begroot 2025 is afgesproken dat we de mogelijkheid onderzoeken om winnende initiatieven zoveel mogelijk te financieren vanuit andere middelen dan de buurtbudgetten.” Dat gaf dus extra financiële ruimte aan Centrum Begroot waardoor meer initiatieven konden worden beloond.

Op 21 juli heeft de gemeente de bezwaren tegen de vergunning om in de Werkspoorhal op Oostenburg Noord padelbanen aan te leggen afgewezen. De gemeente volgt de bezwaarcommissie in haar advies. De belangrijkste ingebrachte punten waren de te verwachten overlast van geluid en licht, het aantasten van de Werkspoorhal als gemeentelijk monument, verkeersoverlast / ruimte voor fietsparkeren, en het kettingbeding dat vereist dat de hal publiek toegankelijk blijft. Zie ook het eerdere bericht op deze site.

Op zaterdag 20 september is er in de Czaar Peterbuurt weer een Tour de Czaar, een evenement dat wordt georganiseerd door de ondernemers van de BIZ Oostelijke Eilanden en Czaar Peter Kwartier. Het gebied bestrijkt de Eilandenboulevard, Kattenburgerplein, Czaar Peter buurt en Oostenburg Noord. Tussen 12.00 en 18.00 zijn er op diverse plekken live-optredens, workshops, en kramen met hapjes en drankjes. Aan het eind van de dag is er voor iedereen een gratis biertje bij Brouwerij ‘t IJ.

Iedereen die iets zou willen bespreken met het dagelijks bestuur van stadsdeel Centrum is welkom bij de inloopspreekuren. De spreekuren vinden in roulatie steeds door een bestuurder, en steeds op een andere plek in het centrum, plaats. U kunt terecht met al uw vragen, opmerkingen, plannen of gedachten. Een afspraak maken is niet nodig. U kunt gewoon langskomen. De inloopspreekuren vinden plaats op donderdagmiddagen van 13.00 tot 14.00 uur in verschillende buurthuizen.

Met een grote variëteit aan activiteiten viert het Pintohuis aan de Sint Antoniesbreestraat eind september het feit dat dit voormalige woonhuis van bankier Isaäc de Pinto 50 jaar geleden op het nippertje ontsnapte aan sloop vanwege de aanleg van de metro. Waarnemend burgemeester Rutger Groot Wassink opent de jubileumviering op vrijdag 26 september met de onthulling van een nieuw werk van beeldend kunstenaar en vormgever Melle Hammez. Daarna zijn er het hele weekend voorstellingen op het gebied van muziek en film en worden er verhalen verteld over de Joodse en Chinese geschiedenis van de buurt en de stad. Het programma wordt gecompleteerd met een Caraïbische Salon, een boekenmarkt, een schaaksimultaan én een zangworkshop voor 50 deelnemers. Het complete jubileumprogramma wordt in augustus gepubliceerd op huisdepinto.nl.

Het Nationaal Holocaustmuseum aan de Plantage Middenlaan is door de branchevereniging van Nederlandse architectenbureaus (BNA) gekozen tot Gebouw van het jaar 2025. Volgens het juryrapport hebben de architecten van Office Winhov de bestaande gebouwen met begrip en gevoel voor de context zorgvuldig getransformeerd tot museum. ‘De voormalige Hervormde kweekschool, die na de oorlog tot kantoor was verbouwd, is weer herkenbaar gemaakt als zodanig. Zo zijn de kapconstructie en lokalenstructuur teruggebracht. Op de naastgelegen kavel is een markant entreegebouw gerealiseerd, met een lichte, opengewerkte baksteengevel.’

Centrum Begroot is in de stemfase beland. Bewoners van stadsdeel Centrum kunnen tussen 17 juni en 16 juli stemmen op de plannen die door de stadsdeelcommissie als “haalbaar” zijn beoordeeld. In totaal is er voor stadsdeel Centrum 460.000 euro te verdelen. Het stadsdeel is voor Centrum Begroot opgedeeld in 5 deelgebieden en voor ieder gebied is dus 92.000 euro beschikbaar, onafhankelijk van het aantal ingediende plannen. Maar die verdeling is voor een deel van 1018 niet erg gelukkig.

De gemeenteraad van Amsterdam heeft op 11 juni ingestemd met het besluit van het college om een gemeentelijk voorkeursrecht te vestigen op onroerende zaken op het nu in gebruik zijnde deel van het Marineterrein. De gemeente vindt deze stap nodig voor de realisatie en transformatie van het Marineterrein, met het oog op de functies wonen, werken en leren. De gemeente wil hiermee regie houden en zelf sturing kunnen geven aan de transformatie, en met dit voorkeursrecht verzekert ze zich van een eerste recht van koop op de gebouwen. Het voorkeursrecht voorkomt dat een derde partij, wellicht met heel andere plannen of prioriteiten, op het Marineterrein een sturende rol zou krijgen waarmee de gemeente de regie deels of grotendeels zou kunnen kwijtraken.